Hỏi: Năm 2012, ba mẹ tôi có lập di chúc để lại căn nhà cho tôi và người anh (nhà có 5 anh chị em). Di chúc do Ba-Mẹ tôi tự nguyện lập khi đầu óc còn tỉnh táo và minh mẫn, không bị tác động của bất kì ai và được lập tại phòng công chứng. Nội dung di chúc là sau khi ba mẹ tôi chết thì anh tôi và tôi được toàn quyền quyết định về căn nhà do ông bà đứng tên.Ba tôi vừa mới chết năm 2015, hiện tại chỉ còn lại mẹ.Xin nhờ luật sưtư vấn giúp :1.Bảndi chúc theoquyđịnh pháp luật thì cóthời hạn hiệu lực bao nhiêu lâu? 2.Thời điểm mở thừa kế quyđịnh được tính hiệu lực vào thời điểm người chết trước hay người chết sau?; 3.Hiện tại mẹ tôi còn sống thì bảndi chúc chưa có hiệu lực phải không?Và phải đợi khi Mẹ tôi chết mới được mở thừa kế phải không? ;4.Theo như bảndi chúc thì anh tôi và tôi được toàn quyền quyết định về căn nhà sau khi ba mẹchết thì tôi và người anh tự thỏa thuận để xử lí sang tên căn nhà đượckhông hay phải cần 3 người chị đồng ý mới được? 5.Nội dung di chúc như vậy thì ba người chị còn lại thì có quyền thừa hưởng di sản không? Và nếu không được hưởng thì có quyền khởi kiện hay không? (Vân Anh - Hải Dương)

>>> Luật sư tư vấn pháp luật qua tổng đài (24/7) gọi: 1900 6198

Luật gia Nguyễn Văn Nam - Tổ tư vấn pháp luật thừa kế - Công ty Luật TNHH Everest - trả lời:

Thứ nhất, đối với vấn đề bạn có hỏi: Bảndi chúc theo quyđịnh pháp luật thì có thời hạn hiệu lực bao nhiêu lâu?,về vấn đề này,hiện nay không có quy định pháp luật về thời hạn của di chúc, hiện nay pháp luật mới chỉ quy định di chúc có hiệu lực pháp luật kể từ thời điểm mở thừa kế (tại khoản 1 Điều 667 Bộ luật hình sự).

Thứ hai, bạn có hỏi: thời điểm mở thừa kế được tính để làm phát sinhhiệu lực của di chúc làvào thời điểm người chết trước hay người chết sau?. Theo như bạn đề cập, ba mẹ bạn có lậpdi chúc để lại cho bạn và anh trai bạn, như vậy có thể xác định di chúc này là di chúc chung của ba mẹ bạn để định đoạt tài sản chung của ba mẹ bạn là căn nhà mà ba mẹ bạn đứng tên. Theo quy định pháp luật dân sự hiện hành, cụ thể tại Điều 668 về hiệu lực pháp luật của di chúc chung của vợ, chồng (Bộ luật dân sự 2005) có quy định như sau: "Di chúc chung của vợ, chồng có hiệu lực từ thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm vợ, chồng cùng chết." Với quy định này thì di chúc mà ba mẹ bạn lập sẽ phát sinh hiệu lực sau khi mẹ bạn mất.

Thứ ba, bạn có hỏi:Hiện tại mẹ bạncòn sống thì bảndi chúc chưa có hiệu lực phải không?: Như đã nêu ở câu trên, theo quy định pháp luật hiện hành thì di chúc chung của vợ chồng chỉ phát sinh hiệu lực pháp luật tại thời điểm người sau cùng chết hoặc tại thời điểm cả vợ và chồng cùng chết, chính vì vậy mà hiện tại mẹ bạn còn sống nên di chúc chưa phát sinh hiệu lực trên thực tế.

Thứ tư, về việc theo như bảndi chúc thì anh bạnvà bạnđược toàn quyền quyết định về căn nhà sau khi ba mẹ bạnchết thì bạnvà người anh tự thỏa thuận để xử lýsang tên căn nhà đượckhông hay phải cần 3 người chị đồng ý mới được?: Đối với vấn đề này,Điều684 về phân chia di sản theo di chúc (Bộ luật dân sự 2005) quy định tại khoản 1 như sau:"Việc phân chia di sản được thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc; nếu di chúc không xác định rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thoả thuận khác".

Như vậy việc phân chia căn nhà này sẽ được thực hiện theo ý chí của ba mẹ bạn ghi trong di chúc, nếu trong bản di chúc này ba mẹ bạn không nêu rõ việc xác định phần di sản được chia thì việc phân chia có thể được phân chia đều cho cảbạn và anh trai, trừ khi có thỏa thuận khác, và việc phân chia di sản này không cần phải có sự đồng ý của ba người chị còn lại của bạn trong trường hợp di chúc mà ba mẹ bạn lập là hợp pháp (tham khảo Điều 652 Bộ luật dân sự). Tuy nhiên cần lưu ý với bạn rằng, do mẹ bạn hiện vẫn còn sống, bản di chúc chưa phát sinh hiệu lực chính vì vậy, mẹ bạn có quyền sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc liên quan đến phần tài sản của mẹ bạn theo quy định tại Điều 664 Bộ luật dân sự.

Thứ năm: Với câu hỏi của bạn:Nội dung di chúc như vậy thì ba người chị còn lạicó quyền thừa hưởng di sản không? Và nếu không được hưởng thì có quyền khởi kiện hay không?, xin trả lời bạn như sau: Trong trường hợp với nội dung di chúc như bạn đã nêu, mẹ bạn không thực hiện việc sửa đổi, bổ sung, thay thế hay hủy bỏ di chúcvà di chúc là hợp pháp theo quy định pháp luật hiện hành thì ba người chị còn lại của bạn không có quyền hưởng di sản thừa kế từ ba mẹ bạn, di sản thừa kế sẽ được phân chia theo đúng ý chí của người để lại thừa kế, . Tuy nhiên trong trường hợp sau đây thì ba người chị của bạn sẽ có quyền được hưởng di sản thừa kế nếu thuộc một trong hai đối tượng được quy định tại Điều 669 về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc, theo đó Điều này quy định như sau:

"Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:

1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

2. Con đã thành niên mà không có khả năng lao động".

Với quy định này mặc dù không được chỉ định là người thừa kế nhưng ba người chị của bạn vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật. Và trong trường hợp này họ hoàn toàn có quyền khởi kiện về thừa kế để đảm bảo quyền lợi của mình.

Khuyến nghị: