Sử dụng tác phẩm thuộc quyền sở hữu của người khác cần lưu ý điều gì?

Thứ Ba, 15/05/2018 03:34 GMT+7

Hầu hết các doanh nghiệp đều thường xuyên sử dụng tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan của người khác. Điều quan trọng là phải hiểu được cách thức sử dụng những tác phẩm đó trong hoạt động kinh doanh mà không xâm phạm quyền tác giả.

Luật sư tư vấn pháp luật qua tổng đài (24/7) gọi: 1900 6198

Một là những quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ về sử dụng tác phẩm thuộc quyền sở hữu của người khác

Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, sửa đổi bổ sung năm 2009 (gọi tắt là Luật SHTT) quy định:

- "Điều 25. Các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao

1. Các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao bao gồm: a) Tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân; b) Trích dẫn hợp lý tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh họa trong tác phẩm của mình; c) Trích dẫn tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để viết báo, dùng trong ấn phẩm định kỳ, trong chương trình phát thanh, truyền hình, phim tài liệu; d) Trích dẫn tác phẩm để giảng dạy trong nhà trường mà không làm sai ý tác giả, không nhằm mục đích thương mại; đ) Sao chép tác phẩm để lưu trữ trong thư viện với mục đích nghiên cứu; e) Biểu diễn tác phẩm sân khấu, loại hình biểu diễn nghệ thuật khác trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tuyên truyền cổ động không thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào; g) Ghi âm, ghi hình trực tiếp buổi biểu diễn để đưa tin thời sự hoặc để giảng dạy; h) Chụp ảnh, truyền hình tác phẩm tạo hình, kiến trúc, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng được trưng bày tại nơi công cộng nhằm giới thiệu hình ảnh của tác phẩm đó; i) Chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị; k) Nhập khẩu bản sao tác phẩm của người khác để sử dụng riêng.

2. Tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm quy định tại khoản 1 Điều này không được làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm, không gây phương hại đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; phải thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm.

3. Các quy định tại điểm a và điểm đ khoản 1 Điều này không áp dụng đối với tác phẩm kiến trúc, tác phẩm tạo hình, chương trình máy tính".

- "Điều 26. Các trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố không phải xin phép nhưng phải trả tiền nhuận bút, thù lao

1. Tổ chức phát sóng sử dụng tác phẩm đã công bố để phát sóng có tài trợ, quảng cáo hoặc thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào không phải xin phép, nhưng phải trả tiền nhuận bút, thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả kể từ khi sử dụng.

Mức nhuận bút, thù lao, quyền lợi vật chất khác và phương thức thanh toán do các bên thỏa thuận; trường hợp không thỏa thuận được thì thực hiện theo quy định của Chính phủ hoặc khởi kiện tại Tòa án theo quy định của pháp luật.

Tổ chức phát sóng sử dụng tác phẩm đã công bố để phát sóng không có tài trợ, quảng cáo hoặc không thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào không phải xin phép, nhưng phải trả tiền nhuận bút, thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả kể từ khi sử dụng theo quy định của Chính phủ.

3. Việc sử dụng tác phẩm trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với tác phẩm điện ảnh".

Hai là thực trạng hiện tượng sử dụng tác phẩm thuộc quyền sở hữu của người khác

Về nguyên tắc, việc sử dụng bất cứ tác phẩm nào thuộc sở hữu quyền tác giả của người khác đều phải được phép trước của chủ sở hữu, nếu việc khai thác theo kế hoạch cần sử dụng toàn bộ hoặc một phần các quyền đã được cấp cho chủ sở hữu quyền tác giả. Ví dụ, nếu muốn sử dụng một bức ảnh trên trang web, nghĩa là sẽ vừa sao chép, vừa truyền tải bức ảnh đến với công chúng. Chính vì vậy, người sử dụng cần xin phép chủ sở hữu của nó. Nếu muốn bật một bản nhạc được ghi cho khách hàng của mình nghe, hoặc bật đài thu thanh để khách hàng của có thể nghe được thì sẽ cần một hợp đồng li-xăng từ chủ sở hữu để cho phép sử dụng bản nhạc đó. Nếu muốn sao chụp một tài liệu giảng dạy thì sẽ cần được phép của tất cả các chủ sở hữu của các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả khác nhau (ví dụ, nội dung bằng chữ, hình ảnh, các tác phẩm nghệ thuật, v.v.). Thậm chí nếu chỉ sử dụng một phần của tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả thì cũng cần phải xin phép trước.

Cách tốt nhất để tránh xâm phạm quyền là phải có được văn bản cho phép của chủ sở hữu quyền tác giả trước khi sử dụng hay khai thác tác phẩm. Theo kinh nghiệm, người sử dụng nên xin ý kiến của chuyên gia tư vấn trước khi đàm phán các điều kiện và điều khoản của hợp đồng li-xăng. Điều này là thực sự cần thiết và hữu ích thậm chí cả khi hợp đồng li-xăng ban đầu được đưa ra với các điều khoản chuẩn mực.

* Những trường hợp đặc biệt khi sử dụng tác phẩm mà không cần phải xin phép:

Các nội dung hay tài liệu không được pháp luật quyền tác giả bảo hộ. Ví dụ, nếu đang sử dụng các sự kiện hoặc ý tưởng của một tác phẩm được bảo hộ, chứ không phải hình thức thể hiện của tác giả đó;
Tác phẩm thuộc sở hữu công cộng;
Nội dung hay tài liệu nằm trong khái niệm “sử dụng công bằng” hoặc “làm ăn ngay thẳng” hoặc thuộc những giới hạn hoặc ngoại lệ được quy định cụ thể trong pháp luật quyền tác giả quốc gia.

Ba là quy trình xin phép khi sử dụng tác phẩm thuộc quyền sở hữu của người khác

Cách tốt nhất để tiến hành xin phép sử dụng tác phẩm thuộc sở hữu của người khác có lẽ trước hết là tìm hiểu xem liệu tác phẩm đã được đăng ký trong đăng bạ của tổ chức quản lý tập thể có liên quan hay không - việc này đơn giản hóa đáng kể thủ tục xin phép. Nếu không, người sử dụng sẽ phải liên hệ trực tiếp với chủ sở hữu quyền tác giả hay người đại diện của tác giả. Người được nêu tên trong thông báo về quyền tác giả có thể là chủ sở hữu quyền tác giả đầu tiên, nhưng theo thời gian, vì nhiều lý do, quyền tác giả thường được chuyển giao cho người khác.

Bằng cách tra cứu Đăng bạ quyền tác giả quốc gia (nếu có), người dùng có thể xác định được chủ sở hữu quyền tác giả hiện tại. Đối với tác phẩm âm nhạc hay tác phẩm viết, người sử dụng có thể liên hệ với nhà xuất bản hay công ty ghi âm tác phẩm, thường là những tổ chức sở hữu quyền tái bản tác phẩm. Nếu không thể tìm được chủ sở hữu quyền tác giả, người sử dụng có thể xem xét đăng báo tìm kiếm thông tin nhằm xác định tác giả hay người thừa kế của người đó.

Khi chủ sở hữu quyền tác giả đã được xác định, các điều khoản và điều kiện nhằm sử dụng tác phẩm sẽ được đàm phán, và hợp đồng li-xăng sẽ được soạn thảo. Cần nhớ rằng có thể có một số “lớp” quyền và một vài nhóm chủ sở hữu quyền tác giả, ví dụ, nhà sản xuất, hãng ghi âm cho đĩa nhạc (và cả người biểu diễn). Hoặc, nếu muốn sử dụng một bức ảnh từ một bài báo, nhà xuất bản có thể là chủ sở hữu quyền tác giả đối với bức ảnh nhưng nếu đối tượng trong bức ảnh lại là một người nổi tiếng thì người sử dụng có thể cũng cần xin phép cả người trong bức ảnh và cả nhà nhiếp ảnh.

Bốn là cách thức làm giảm nguy cơ xâm phạm quyền

Tranh chấp về xâm phạm quyền tác giả có thể là một vấn để rất tốn kém, và sẽ là thông minh hơn nếu thực hiện các chính sách nhằm tránh việc xâm phạm quyền. Theo đó, nên:

Giáo dục nhân viên của mình để họ nhận thức được các ảnh hưởng của quyền tác giả đối với công việc của họ;
Có được bằng hợp đồng li-xăng hay chuyển nhượng văn bản, nếu cần, và bảo đảm rằng các nhân viên hiểu rõ phạm vi của văn bản cho phép, hợp đồng li-xăng hay chuyển nhượng;
Đánh dấu trên các thiết bị có thể xâm phạm quyền tác giả (như máy photocopy, thiết bị ghi âm/ghi hình, máy tính, thiết bị ghi đĩa CD và DVD) bằng một thông báo rõ ràng rằng chúng phải không được sử dụng để xâm phạm quyền tác giả;
Nghiêm cấm các nhân viên không được tải nhạc, phim truyện, v.v. từ Internet xuống máy tính ở văn phòng; và
Nếu doanh nghiệp thường sử dụng các sản phẩm được bảo vệ bằng các biện pháp kỹ thuật thì nên xây dựng các chính sách một cách cẩn thận nhằm đảm bảo các nhân viên của mình không phá vỡ các biện pháp bảo vệ kỹ thuật đó mà không xin phép chủ sở hữu quyền tác giả, hoặc không vượt quá phạm vi cho phép.

Luật gia Bùi Thị Phượng - Phòng Sở hữu trí tuệ của Công ty Luật TNHH Everest - Tổng đài tư vấn 1900 6198, tổng hợp.

Khuyến nghị:

Bài viết nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết.
Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật 1900 6198, E-mail: info@luatviet.net.vn, info@everest.net.vn.